XUÂN VỀ NÓI CHUYỆN VỀ XUÂN... DIỆU

NHỮNG MẨU CHUYỆN VỀ XUÂN DIỆU

 Tôi định viết và cho in 1 tập: Những mẩu chuyện về một con người:

ÔNG HOÀNG THƠ TÌNH - XUÂN DIỆU 

nhưng cứ lấn bấn mãi không thực hiện được

 Thiếu thời, tôi và đám bạn học đều thích thơ XUÂN DIỆU (và bây giờ thơ THI YÊN ĐÌNH NGUYÊN có ảnh hưởng hồn thơ XUÂN DIỆU)

…* Khi đó chuyện để lại trong tôi ấn tượng nhất lại là cái lần XD lên chơi nhà Thầy Mẹ tôi (Hương Sơn, Hà Tĩnh – Dinh cơ bề thế nhất vùng). Mùa đông, quây quần bên bếp than, XD hát cho Mẹ tôi nghe hầu hết các làn điệu dân ca: từ vọng cổ cải lương Nam bộ, các điệu lý hò vè, hát bội hát tuồng Bình định, hò Quảng, dân ca Huế… Nghệ tĩnh… đến Bắc bộ, quan họ Bắc ninh… mẹ tôi kể XD hát say sưa nhiệt huyết, rất đúng giọng và (có điệu thì Mẹ tôi nói thật cũng chưa biết)

Điều quan trọng những chuyện như thế khi nhắc lại mẹ tôi vui(ra mắt) nên tôi rất vui.

 2** Thời sinh viên, tôi thường đưa bạn gái đến "24 cột cờ" chơi thăm XD.

Có lần vừa đến nhà, tôi nói ngay: hôm nay nói 1 bữa thơ tình nghe đi chú. 

- Ối, không nói chuyện thơ tình, chú vừa đi RUMANI về, kể cho hai cháu chuyện này:

- Họ quý mình lắm, (cả phe XHCN bên đông âu thấy VN vừa đánh thắng Mỹ đều quý chứ không riêng gì RMN), nên cái bà Thứ trưởng Bộ VĂN HÓA GIÁO DỤC mời cả đoàn về nhà riêng, khi đi qua phía ngoài phòng con gái bà ấy, thấy nó và bạn trai đang huỳnh huỵch… Lúc trò chuyện ở phòng khách, trưởng đoàn mình (một Thứ trưởng..) mới nói – “paruski”:

- Này chị, chị cũng nên dành thời gian cho con gái chị chứ chúng tôi sợ là nó… hư hỏng đấy.

Bà kia cười, nói thủng thẳng:

Các anh nên về quan tâm đến nền kinh tế văn hóa giáo dục ở nước các anh, còn con gái tôi (ấy à) NÓ ĐẶT VÒNG RỒI

 (XD nói 2 từ này rất cao hứng)

   Ngừng một tý XD nói: ĐAU, thì ra không phải cứ người ta quý mình rồi mình tưởng cài gì mình cũng hay...

Thì ra không thể bạ đâu nói ông ống đấy, nói mà không hiểu mình là ai thì nhục.

 3** Một lần khác, tôi lại gợi chuyện thơ, không phải thơ tình của XD mà là thơ tôi làm...

Tôi muốn nhờ XD (khi đó đang “dọn vườn” báo Văn nghệ) rằng Thi sỹ xem “kiểm duyệt” rồi cho đăng báo, hy vọng xách về trường đọc cho bạn bè nghe chơi chảnh

- Chú nói với Tố Hữu: xã hội VN mình thật hay, người đang cày dưới ruộng hứng lên rít điếu thuốc lào rồi làm thơ. Người đang cuốc, hứng ngẩng mặt lên làm thơ...

Nhưng hay là ở chỗ NÓ NHƯ CÁI THÙNG TIÊU MÀ THƠ NHƯ TẤM THẢM ĐẮP LÊN TRÊN, ĐẬY NÓ LẠI.

(tôi nghĩ đây là những chia sẻ rất XD mà chỉ chỗ thân tình gần gũi mới hiểu rõ 1 XD khác chứ phần đông chỉ biết XD qua thơ tình)

- Cháu muốn làm thơ thì cứ làm cho thỏa chí tang bồng, có điều là vốn thơ của cháu được bao nhiêu mới quan trọng, chú vừa nói chuyện với các nhà thơ trẻ ở CLB ĐOÀN KẾT về làm thơ:

Đời có 3 cái oái oăm: thứ nhất là tình yêu thứ 2 đánh bạc thứ 3 là làm thơ:

Tình yêu thì lúc đầu mối tình nào cũng đẹp, nụ hôn nào cũng ngọt ngào đến chết lịm... nhưng dần dần khi mà trước mắt người kia người này không còn là hoàng tử, công chúa.. nữa mà bình thường hơn trong mắt nhau thì nụ hôn cứ nhạt dần

Đánh bạc: mới đầu lại thắng liên tục mới chết chứ, nhưng về sáng thì đưa cả nhà cửa, tài sản, ruộng vườn... và cuối cùng là đưa cả Vợ ra đặt rồi mất luôn

Thứ 3 là làm thơ: thơ thì anh nào cũng ham cũng hứng, cũng muốn chứng tỏ... nhưng được mấy bài rồi hết vốn, rặn mãi không ra thơ nữa mà chỉ là thẩn.

 Nguyễn Du được tôn là ĐẠI THI HÀO vì gì cháu biết không?

(Tôi nói không, XD bảo nghĩ kĩ đi, chú cho nợ – lần gặp sau tôi nói với XD: Theo cháu là do NgDu có lòng độ lượng hơn đời, cái nhìn tân tiến hơn thời... NgDu đã rất trân trọng THÚY KIỀU – 15 năm ở trong lầu xanh (một gái điếm thực thụ suốt thời thanh xuân), cổ kim có ai gọi đĩ điếm là NÀNG đâu, mà toàn gọi miệt thị "con này con kia" dù chỉ hành nghề đó 1 vài năm, thậm chí là mấy tháng nói chi là 15 năm.

XD cười hả hê: Cháu giỏi, đúng là con nhà nòi.

XD hứng lên nói tiếp: thơ NgDu rất tự nhiên, mạch thơ bác học nhưng giản dị, dùng từ dân gian nhiều (Gia tư nghỉ cũng thường thường bậc trung) nghỉ – nghỉ ta, hắn ta, anh ta - chứ không phải nghĩ – suy nghĩ, nghĩ rằng..vv.

Cháu để ý nhiều nhà thơ nổi tiếng là vì họ nói lên tiếng lòng, dám nói ra cõi lòng, chứ đâu cần rặn ra, mất thời gian tìm kiếm những ngôn từ lập dị như: .. vẻ đẹp tâm hồn, ĐẸP LÀ TỪ ĐỂ CHỈ HÌNH THỨC mà! sao lại dùng chỉ nội dung. Lớp trẻ hay chú tâm ngoa ngôn, dị ngôn kiểu giọt nắng tia mưa... để tìm cái riêng, cái tôi, chứng tỏ phong cách.. rồi ngồi rặn.

 4* Tôi vui nhất là cái lần XD đi SG ra, đến ăn trưa nhà chú ruột tôi (Nguyễn Thượng Đạt). Đang dựng xe chân cầu thang ngẩng lên thì "Ông hoàng thơ tình” cũng vừa dắt cái xe đạp cà tàng tới, tôi nói ngay cho khỏi quên:

  “Cháu mới làm được mấy vần thơ con cóc, Chú xem dùm cho chút”.

Xuân Diệu dội ụp ngay gáo nước lạnh:

Chú đã từng…

làm nhiều thơ con cóc,

và bây giờ chính chú

đang trở thành con cóc

nên chú cóc xem thơ

con cóc của cháu nữa...**

        Lên nhà ngồi vào bàn, Xuân Diệu cười nói: - ThƠ đấy, không phải cóc mà là một bài độc đáo mình tặng riêng cậu đấy.

Ngồi ăn trên phản gỗ, XD thấy tôi mặc cái quần pho là (ủi) gân thẳng o, XD đi lấy cái ghế để tôi ngồi cho khỏi gãy ly...

 **(đây là nguyên văn câu XD nói, còn trong LỜI TÁC GIẢ của tập thơ tôi NẾU KHÔNG THỔI, GIÓ KHÔNG LÀ GIÓ, tôi dùng đại từ: Sư phụ, vãn bối...)

5* Xuân Diệu là một nhân cách lớn. ông luôn nhấn mạnh sống ở đời sao cho ra sống, ra người..

XD đã rất lúng túng đến xấu hổ khi đi xin việc cho 1 đứa cháu, ông nói đường đường là 1 XD chứ, sao hôm đó lại nhỏ bé vậy, cái sân trước cơ quan nọ sao dài rộng vậy, đi mãi không hết

XD rất ghét những nhân cách hèn kém, nhỏ mọn, những cách trả đũa đê tiện, xuyên tạc, bịa đặt hoặc cố ý lôi kéo đám hạ tiện. ông có một người bà con làm giáo làng, dụ khị tán tỉnh và lấy được một cô giáo đẹp người đẹp nết.. nhưng với tầm vóc đẳng cấp không tương xứng nên cuộc hôn nhân đó đứt gánh. Anh ta thì lấy một cô gái khác trong sự nuối tiếc khôn nguôi và sống trong bức bối giày vò điên loạn, vô cùng bất hạnh. Nhất là khi thấy cô giáo kia gặp được một người tử tế, đẳng cấp.. một nhân cách lớn… thì anh ta lồng lên vì đố kị nuối tiếc, tìm đủ thủ đoạn tung tin đặt điều nói xấu, bôi nhọ, lôi kéo cả gia đình và dư luận.. XD có bài thơ khóc thương cho một nhân cách hèn kém ấy, đó là bài thơ hiếm trong Thơ tình Xuân Diệu

6* Về tình yêu và hôn nhân, XD khuyên bọn tôi: các cháu cứ yêu đi, hãy như 4 cánh chim trời bay, bay giữa bao la đến tận cùng... cho đến khi cánh mỏi rã rời không còn đập được nữa thì xây tổ. lúc đó tôi chưa nghĩ tới lý do vì sao 41 tuổi XD mới cưới vợ (qua giới thiệu), trước đó XD đã từng yêu bao nhiêu người... Cho dù BẠCH DIỆP để báo đăng đêm tân hôn thế nào là chuyện của báo chí Nhưng riêng tôi, tôi tin lời Thầy (cha) tôi: XD tinh trùng không đầu...

 Chuyện về XD còn nhiều điều thú vị, có thời gian tôi sẽ kể tiếp, hy vọng hồn thơ ông sẽ sống mãi với nhân thế, với tuổi trẻ, với tình yêu muôn thuở

 Tôi muốn thay lời tri ân với ÔNG HOÀNG THƠ TÌNH bằng bài thơ tôi cho in trong NẾU KHÔNG THỔI, GIÓ KHÔNG LÀ GIÓ - NXB VĂN HÓA VĂN NGHỆ:

 LỜI CẢM TẠ

 Kính tặng: Hương hồn Thi sĩ Xuân Diệu

Cùng tình cảm, lời khuyên

 và món quà tặng vô giá của Ông

 Cảm ơn Thi sỹ luôn Xuân

Sắc Xuân kì Diệu, hương Xuân nồng nàn

Tình Xuân lơi lả ánh đèn

Sức Xuân hừng hực lũ tràn đêm Xuân…

 Một thời Yêu (thuở thanh Xuân)

Ông luôn cổ vũ: Yêu gồng lực Xuân

Yêu cho trời ngắn tày gang

Cho sức hơi cạn lại càng yêu sâu…

Nhớ Người, cảm tác mấy câu

Đừng lo hậu thế một ngày cạn thơ.

                          Thi yên Đình Nguyên

II

Xuân Diệu, "ông hoàng" của thơ tình Việt Nam là một đỉnh cao của phong trào Thơ Mới, đó là thực tế không thể phủ nhận. Nhưng thiết nghĩ cũng cần phải nói cho rõ hơn, cụ thể hơn: Xuân Diệu là một đỉnh cao của “nhánh” lãng mạn trên “cây” Thơ Mới. Bên cạnh đó, trong Thơ Mới ít nhất còn có một “nhánh” khác: “nhánh” tượng trưng - siêu thực kéo dài từ Bích Khê, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên đến Nguyễn Xuân Sanh, Đinh Hùng rồi kết thúc ở nhóm Dạ Đài.

Hiện tượng này không có gì đáng ngạc nhiên. Bởi, như nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra, khi được tiếp xúc với phương Tây, chỉ trong vòng vài chục năm đầu thế kỷ XX, thơ ca Việt Nam đã tái diễn lịch sử phát triển hàng trăm năm của thơ ca phương Tây; các trào lưu lãng mạn, tượng trưng, siêu thực không nối tiếp và phủ định lẫn nhau mà chúng xuất hiện gần như đồng thời và tồn tại song song. Trong sự phát triển đa dạng và gấp gáp ấy, “nhánh” lãng mạn - mà Xuân Diệu là một đại diện tiêu biểu - là “nhánh” tạo được thanh thế lớn hơn cả, và đương thời, thành tựu của “nhánh” này cũng được phổ biến sâu rộng hơn cả. Điều đó, cộng với sự tự ý thức rất cao về tài năng và vị thế cá nhân trong làng thơ (như nhiều câu chuyện đời thường cho thấy) có thể là nguyên nhân dẫn đến ở Xuân Diệu, trong những lúc nào đó, có một lối nhìn thơ, thẩm thơ, định giá thơ rất... Xuân Diệu!